بابه روز باش

دامنه كاربرد

1 .        در این استاندارد، ملاحظات خاص حسابرس در کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب طبق استاندارد 330^[1]، استاندارد ^[2]500 و سایر استانداردهای حسابرسی مرتبط، با توجه به ابعاد خاص موجودی مواد و کالا، دعاوی حقوقی و ادعاهای مرتبط با واحد تجاری، و اطلاعات قسمتها در حسابرسی صورتهای مالی مطرح می‌شود.

تاريخ اجرا

2. اين استاندارد براي حسابرسي صورتهای مالي كه دوره مالي آنها از اول فروردین 1395 و پس از آن شروع مي‌شود، لازم‌الاجراست.

[1]. استاندارد حسابرسی 330، ” برخوردهای حسابرس با خطرهای ارزیابی شده (تجدید نظر شده 1393)“

[2]. استاندارد حسابرسی 500، ”شواهد حسابرسی (تجدیدنظر شده 1395)“

3 .        هدف حسابرس، کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب در خصوص موارد زیر است:

الف ـ وجود و وضعیت موجودی مواد و کالا،

ب   ـ کامل بودن دعاوی حقوقی و ادعاهای مرتبط با واحد تجاری، و

پ   ـ ارائه و افشای اطلاعات قسمتها طبق استانداردهای حسابداری مربوط.

موجودی مواد و کالا

4 .        در مواردي‌ كه‌ موجودي مواد و کالا از اقلام بااهمیت‌ صورتهاي‌ مالي‌ محسوب می‌شود‌، حسابرس بايد از طريق‌ روشهای زیر شواهد حسابرسی كافي‌ و مناسب درباره‌ وجود و وضعیت‌ آنها بدست‌ آورد:

الف ـ نظارت‌ بر شمارش‌ موجودي مواد و کالا، مگر آن كه‌ انجام این‌ كار‌ عملي‌ نباشد. چنین کاری حسابرس را قادر می‌سازد تا: (رک: بندهای ت-1 تا ت-3)

1 .  دستورالعملها و روشهای واحد تجاری را برای ثبت و کنترل نتایج شمارش موجودی مواد وکالا ارزیابی کند، (رک: بند ت-4)

2 .  نحوه اجرای روشهای شمارش را مشاهده کند، (رک: بند ت-5)

3 .   موجودی مواد و کالا را وارسی کند، و (رک: بند ت-6)

4 .   شمارش‌های نمونه‌ای را انجام دهد، و (رک: بندهای ت-7 و ت-8)

ب   ـ اجرای روشهای حسابرسی درخصوص سوابق نهایی موجودی مواد و کالای پایان دوره واحد تجاری برای تعیین اینکه آیا آنها نتایج شمارش موجودی واقعی را به درستی منعکس می‌کنند یا خیر.

5 .        اگر شمارش موجودی مواد و کالا در تاریخی غیر از تاریخ صورتهای مالی صورت گیرد، حسابرس باید علاوه بر روشهای مورد نیاز طبق بند 4، روشهای حسابرسی دیگری را برای کسب شواهد حسابرسی درمورد اینکه آیا تغییرات موجودی مواد و کالا بین تاریخ شمارش و تاریخ صورتهای مالی به گونه‌ای مناسب ثبت شده است یا خیر، اجرا کند. (رک: بندهای ت-9 تا ت-11)

6 .        چنانچه‌ حسابرس‌ به‌ دليل‌ شرايط‌ پيش‌بيني‌ نشده‌ نتواند بر شمارش‌ موجودي مواد و کالا در تاریخ صورتهای مالی نظارت‌ كند، بايد برخي‌ از موجوديها را در تاريخي‌ ديگر شمارش‌ يا برشمارش‌ آنها نظارت‌ نمايد، و روشهای حسابرسی را در مورد معاملات و سایر رویدادهای‌ بين‌ اين‌ دو تاريخ اجرا كند.

7 .        چنانچه‌ نظارت‌ بر شمارش‌ موجودي مواد و کالا در تاریخ صورتهای مالی یا تاریخ دیگری عملي‌ نباشد، حسابرس‌ بايد روشهای حسابرسی جایگزین را برای‌ كسب‌ شواهد حسابرسی كافي‌ و مناسب درخصوص‌ وجود و وضعيت‌ موجودي مواد و کالا اجرا کند. اگر انجام این کار ممکن نباشد، حسابرس باید طبق استاندارد 705، اظهارنظر خود را در گزارش حسابرس تعدیل کند.^[1] (رک: بندهای ت-12 تا ت-14)

8 .        اگر موجودی مواد و کالای واحد تجاری که توسط سایر اشخاص نگهداری و کنترل می‌شود، از لحاظ صورتهای مالی بااهمیت باشد، حسابرس باید از طریق اجرای یک یا هر دو مورد زیر، شواهد حسابرسی کافی و مناسب را درباره وجود و وضعیت این موجودیها کسب کند:

الف ـ درخواست تأییدیه از سایر اشخاص درباره مقادیر و وضعیت موجودیهای مزبور. (رک: بند ت-15)

ب   ـ وارسی یا اجرای سایر روشهای حسابرسی مناسب در شرایط موجود. (رک: بند ت-16)

دعاوی حقوقی و ادعاها

9 .        حسابرس باید روشهای حسابرسی لازم، از جمله روشهای زیر را به منظور تشخیص دعاوی حقوقی و ادعاهای مرتبط با واحد تجاری که ممکن است موجب ایجاد خطرهای تحریف بااهمیت شوند، طراحی و اجرا کند: (رك: بندهاي ت-17 تا ت-19)

الف ـ پرس و جو از مدیران اجرایی و، در صورت لزوم، سایر اشخاص درون‌سازمانی، شامل وکیل حقوقی واحد تجاری.

ب   ـ بررسی صورتجلسات ارکان راهبری و مکاتبات بین واحد تجاری و وکیل حقوقی برون‌سازمانی آن، و

پ   ـ بررسی حساب هزینه‌های حقوقی. (رک: بند ت-20)

10 .      اگر حسابرس، خطر تحریف بااهمیتی را درخصوص دعاوی حقوقی و ادعاهای مشخص شده ارزیابی کند، یا هنگامی که روشهای حسابرسی اجراشده حاکی از این باشد که ممکن است دعاوی حقوقی یا ادعاهای بااهمیت دیگری وجود داشته باشد، حسابرس باید علاوه بر روشهای الزامی طبق سایر استانداردهای حسابرسی، مستقیماً  با وکیل حقوقی برون‌سازمانی واحد تجاری مکاتبه کند. حسابرس باید از طریق تائیدیه‌ای که توسط مدیران اجرایی تهیه و توسط حسابرس ارسال می‌گردد، از وکیل حقوقی برون‌سازمانی درخواست نماید که پاسخ‌ها را مستقیماً برای حسابرس ارسال کند. اگر قانون، مقررات یا مجامع حرفه‌ای ذیربط، وکیل حقوقی برون‌سازمانی را از مکاتبه مستقیم با حسابرس منع کرده باشد، حسابرس باید روشهای حسابرسی جایگزین را در این خصوص اجرا کند. (رك: بندهاي ت-21 تا ت-25)

11 .      در موارد زیر حسابرس باید طبق استاندارد 705، اظهارنظر خود را در گزارش تعدیل کند:

الف ـ مدیران اجرایی از مکاتبه و مذاکره حسابرس با وکیل حقوقی برون‌سازمانی واحد تجاری جلوگیری کنند، یا وکیل حقوقی از ارائه پاسخ مناسب به نامه درخواست تأییدیه خودداری ورزد، یا ممنوعیتی برای پاسخ وجود داشته باشد، و

ب   ـ حسابرس با اجرای روشهای حسابرسی جایگزین نیز قادر به کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب نباشد.

تأییدیه کتبی

12 .      حسابرس باید از مدیران اجرایی و، در صورت لزوم، ارکان راهبری واحد تجاری درخواست کند تأییدیه‌ای را ارائه کنند مبنی بر اینکه همه دعاوی حقوقی و ادعاهای واقعی یا ممکن شناخته شده‌ای که هنگام تهیه صورتهای مالی، آثار آنها باید مورد توجه قرار گیرد، برای حسابرس افشا شده و حسابداری و افشای آن طبق استانداردهای حسابداری مربوط انجام شده است.

اطلاعات قسمتها

13 .      حسابرس باید از طریق موارد زیر، شواهد حسابرسی کافی و مناسب را در رابطه با ارائه و افشای اطلاعات قسمتها طبق استانداردهای حسابداری مربوط، کسب کند: (رک: بند ت-26)

الف ـ کسب شناخت از شیوه‌های مورد استفاده توسط مدیران اجرایی برای تعیین اطلاعات قسمتها، و: (رک: بند ت-27)

1 .   ارزیابی اینکه آیا احتمال دارد چنین شیوه‌هایی به افشا طبق استانداردهای حسابداری مربوط منجر ‌شود یا خیر، و

2 .   در صورت لزوم، آزمون کاربرد این شیوه‌ها، و

ب   ـ اجرای روشهای تحلیلی یا سایر روشهای حسابرسی متناسب با شرایط موجود.

[1]. استاندارد حسابرسی 705، ”اظهارنظرهای تعدیل شده در گزارش حسابرس مستقل“

موجودی مواد و کالا

نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا (رک: بند 4-الف)

ت-1.      مدیران اجرایی عموماً روشهایی را برای شمارش موجودی مواد و کالا (حداقل سالی یکبار) برقرار می‌کنند تا مبنایی برای تهیه صورتهای مالی و اطمینان از قابلیت اتکای سیستم ثبت دائمی موجودی مواد و کالا واحد تجاری بدست آورند.

ت-2.      نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا مستلزم انجام موارد زیر است:

• وارسی موجودی موادو کالا به منظور حصول اطمینان از وجود و ارزیابی وضعیت آن، و انجام شمارشهای نمونه‌ای،
• مشاهده رعایت دستورالعملهای واحدتجاری و اجرای روشهای ثبت و کنترل نتایج شمارش موجودی مواد و کالا، و
• کسب شواهد حسابرسی درباره قابلیت اتکای روشهای شمارش.

با توجه به نتایج ارزیابی خطر، رویکرد برنامه‌ریزی‌شده، و روشهای خاص اجرا شده توسط حسابرس، از این روشها می‌توان به عنوان آزمون کنترلها یا آزمونهای محتوا استفاده کرد.

ت-3.      موضوعات مرتبط با برنامه‌ریزی نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا (یا در طراحی و اجرای روشهای مندرج در بندهای 4 تا 8 این استاندارد) برای نمونه، شامل موارد زیر است:

• خطرهای تحریف بااهمیت مرتبطبا موجودی مواد و کالا.
• ماهيت‌ كنترلهای‌ داخلي‌ مرتبطبا موجودي مواد و کالا.
• ارزیابی حسابرس از وجود دستورالعملهاي‌ مناسب‌ براي‌ شمارش‌ موجودي موادو کالا.
• زمانبندي‌ شمارش‌ موجودي موادو کالا.
• اینکه آیا واحدتجاری از سیستم ثبت دائمی موجودی مواد و کالا استفاده می‌کند یا خیر.
• محل‌ نگهداری موجودي موادو کالا، شامل اهمیت موجودی مواد و کالا و خطرهای تحریف بااهمیت در مکانهای متفاوت نگهداری آن، به منظور تصمیم‌گیری درخصوص تعیین مکان مناسب برای نظارت. استاندارد 600^[1] به مشارکت حسابرسان بخش می‌پردازد و لذا در صورتی که چنین مشارکتی مربوط به نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا در مکانی دور باشد، می‌تواند مربوط تلقی شود.
• ضرورت‌ استفاده‌ از كارشناس‌. استاندارد 620^[2] به استفاده از کارشناس برای کمک به حسابرس در کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب می‌پردازد.

ارزیابی دستورالعملها و روشهای واحد تجاری (رک: بند 4-الف-1)

ت-4.      موضوعات مرتبط با ارزیابی دستورالعملها و روشهای واحد تجاری برای ثبت و کنترل شمارش موجودی مواد و کالا شامل این موضوع می‌شود که آیا در آنها برای مثال، به موارد زیر پرداخته شده است یا خیر:

• انجام فعالیتهای‌ كنترلی مناسب، نظیر جمع‌آوري‌ سوابق مورداستفاده در شمارش‌ موجودي مواد و کالا، کنترل سوابق استفاده نشده در شمارش‌‌ و روشهاي‌ شمارش‌ اول‌ و شمارشهای بعدی.
• تشخيص‌ صحیح درصد‌ تكميل‌ کار‌ در جريان‌ ساخت‌، موجوديهاي‌ كم‌ گردش‌، راکد، ناباب‌ يا معيوب‌ و موجوديهاي‌ متعلق‌ به‌ اشخاص‌ ثالث‌؛ نظیر كالاي‌ اماني دیگران نزد واحدتجاری‌.
• در صورت لزوم، روشهای مورد استفاده برای براورد مقادیر موجودی مواد و کالا، نظیر روشهای مورد نیاز برای براورد مقادیر ذغال سنگ.
• کنترلهای حاکم بر نقل‌ و انتقالات درون‌سازمانی‌ موجودي موادو کالا و ورود‌ و خروج آن پيش‌ از تاريخ‌ شمارش‌، حين‌ شمارش‌ و پس‌ از آن‌.

مشاهده نحوه اجرای روشهای شمارش (رک: بند 4-الف-2)

ت-5.      مشاهده نحوه اجرای روشهای شمارش، برای مثال، روشهای مربوط به کنترلهای حاکم بر نقل و انتقال موجودی مواد و کالا پیش از تاریخ شمارش، حین شمارش و پس از آن، به حسابرس در کسب شواهد حسابرسی درخصوص طراحی و اجرای مناسب دستورالعملهای واحد تجاری و روشهای شمارش، کمک می‌کند. علاوه بر این، حسابرس ممکن است نسخه‌هایی از اطلاعات مربوط به انقطاع زمانی نظیر جزئیات نقل و انتقال موجودی مواد و کالا را کسب کند تا به وی در اجرای روشهای حسابرسی مرتبط با حسابداری چنین نقل و انتقالاتی در مراحل بعدی کمک کند.

وارسی موجودی مواد و کالا (رک: بند 4 ـ الف ـ3)

ت-6.      وارسی موجودی مواد و کالا هنگام نظارت بر شمارش آنها، به حسابرس کمک می‌کند از وجود موجودی مواد و کالا (و نه لزوماً مالکیت آنها)، و تشخیص شرایط خاص آنها نظیر موجودیهای ناباب، معیوب یا راکد اطمینان یابد.

انجام شمارشهای نمونه‌ای (رک: بند 4ـ الف ـ 4)

ت-7.      انجام شمارشهای نمونه‌ای، برای مثال، از طریق رديابي اقلام‌ انتخابي‌ از بين‌ سوابق‌ شمارش واحد تجاری به موجوديها و رديابي‌ تعدادي‌ از اقلام‌ موجودی مواد و کالا‌ به‌ سوابق‌ شمارش واحد تجاری، شواهد حسابرسی را در مورد کامل بودن و صحت این سوابق ارائه می‌کند.

ت-8.      علاوه بر ثبت نتایج شمارشهای نمونه‌ای حسابرس، کسب نسخه‌‌ای از سوابق تکمیل شده شمارش موجودی مواد و کالا توسط واحد تجاری، به حسابرس در اجرای روشهای حسابرسی بعدی کمک می‌کند تا اطمینان یابد سوابق نهایی موجودی مواد و کالای واحد تجاری به درستی نتایج شمارش موجودی واقعی را منعکس می‌کند.

شمارش موجودی مواد و کالا در تاریخی غیر از تاریخ صورتهای مالی (رک: بند5)

ت-9.      شمارش موجودی مواد و کالا ممکن است بنا به ملاحظات عملی، در تاریخی (تاریخهایی) غیر از تاریخ صورتهای مالی انجام شود. چنین کاری ممکن است صرفنظر از اینکه واحد تجاری برای تعیین مقادیر موجودی مواد و کالا از روش ادواری یا سیستم ثبت دائمی استفاده می‌کند، انجام شود. در هر دو حالت، اثربخشی طراحی، اعمال و حفظ کنترلهای حاکم بر تغییرات در موجودیها تعیین می‌کند که آیا شمارش موجودی مواد و کالا در تاریخی (تاریخهایی) غیر از تاریخ صورتهای مالی برای اهداف حسابرسی، مناسب است یا خیر. در استاندارد 330، در خصوص اجرای آزمونهای محتوا طی دوره مورد حسابرسی، الزامات و رهنمودهایی ارائه شده است^[3].

ت-10.    در مواردی که از سیستم ثبت دائمی موجودی مواد و کالا استفاده می‌شود، مدیران اجرایی ممکن است شمارش یا آزمونهای دیگری را برای اطمینان از قابلیت اتکای مقادیر موجودی مندرج در سوابق ثبت دائمی موجودی مواد و کالای واحد تجاری اجرا کنند. در برخی موارد، مدیران اجرایی یا حسابرس ممکن است مغایرتهایی را بین سوابق ثبت دائمی موجودی و مقادیر موجودی در دسترس مشخص کنند. این مغایرتها ممکن است بیانگر اثربخش نبودن کارکرد کنترلهای حاکم بر تغییرات موجودیها باشد.

ت-11.        هنگام طراحی روشهای حسابرسی جهت کسب شواهد حسابرسی در مورد اینکه آیا تغییر در مبالغ موجودی مواد و کالا بین تاریخ (تاریخهای) شمارش موجودیها و سوابق نهایی آن به گونه‌ای مناسب ثبت ‌شده است یا خیر، ملاحظات مربوط شامل موارد مندرج در زیر می‌شود:

• اینکه آیا ثبتهای اصلاحی در سیستم ثبت دائمی موجودی موادو کالا به گونه‌ای مناسب انجام شده است یا خیر.
• قابلیت اتکای سوابق ثبت دائمی موجودی موادو کالای واحد تجاری.
• دلایل وجود مغایرت عمده بین اطلاعات کسب‌شده در حین شمارش و سوابق ثبت دائمی موجودی موادو کالا.

غیرعملی بودن نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا (رک: بند 7)

ت-12.    در برخی موارد، نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا ممکن است به دلیل عواملی چون ماهیت و محل استقرار موجودیها عملی نباشد، برای مثال، زمانی که موجودی در محلی نگهداری می‌شود که ممکن است حضور در آن، امنیت حسابرس را تهدید کند. با این حال، دشواریهای معمول در کسب شواهد، نمی‌تواند دلیل موجهی برای غیرعملی محسوب کردن نظارت، توسط حسابرس باشد. به علاوه، همانطور که در استاندارد 200^[4] تصریح شده است، موضوع دشواری، زمان‌بر بودن و هزینه‌بر بودن نیز به خودی خود مبنای معتبری برای این نیست که حسابرس آن روشهای حسابرسی را که جایگزینی ندارد، حذف کند یا به آن شواهد حسابرسی اکتفا کند که به اندازه کافی متقاعد کننده نیست.

ت-13.    در برخی موارد که نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا عملی نیست، سایر روشهای حسابرسی نظیر وارسی مستندات فروش اقلام خاصی از موجودیها که پیش از تاریخ شمارش خریداری یا تحصیل ‌شده‌اند، ممکن است شواهد حسابرسی کافی و مناسبی در مورد وجود و وضعیت موجودیها فراهم کند.

ت-14.    با این وجود، در برخی موارد، ممکن است کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب در مورد وجود و وضعیت موجودیها با اجرای سایر روشهای حسابرسی میسر نباشد. در چنین مواردی، طبق استاندارد 705، حسابرس ملزم است به دلیل محدودیت در دامنه حسابرسی، اظهارنظر خود را در گزارش حسابرس تعدیل کند.^[5]

موجودی مواد و کالای واحد تجاری نزد سایر اشخاص

کسب تأییدیه (رک: بند 8-الف)

ت-15.    در استاندارد 505^[6] الزامات و رهنمودهایی درخصوص اجرای روشهای کسب تأییدیه برون‌سازمانی ارائه شده است.

سایر روشهای حسابرسی (رک: بند 8-ب)

ت-16.    بسته به شرایط، برای مثال، زمانیکه اطلاعاتی کسب‌ می‌شود که تردید در مورد درستکاری و بی‌طرفی سایر اشخاص را افزایش می‌دهد، حسابرس ممکن است بررسی کند که آیا اجرای سایر روشهای حسابرسی به جای، یا علاوه بر، کسب تأییدیه از سایر اشخاص مناسب است یا خیر. نمونه‌هایی از سایر روشهای حسابرسی به شرح زیر است:

• درصورت امکان، نظارت‌ بر شمارش‌ موجودي مواد و کالای‌ اماني‌ نزد سایر اشخاص‌ يا برنامه‌ريزي‌ براي‌ نظارت‌ بر شمارش آنها توسط‌ حسابرس‌ ديگر.
• دريافت گزارش از حسابرسان‌ سایر اشخاص درباره‌ كفايت كنترلهای داخلي‌ آنها به‌منظور حصول اطمينان از شمارش‌ صحيح‌ و حفاظت‌ كافي‌ از مواد و کالای‌ اماني‌.
• وارسي‌ مستندات‌ مربوط‌ به مواد و كالاي‌ اماني نزد سایر اشخاص؛ نظیر برگهای رسيد‌ انبار.
• درخواست‌ تأييديه‌ از سایر اشخاصی‌ كه‌ موجودي موادو کالای واحد تجاری نزد آنها به‌ وثيقه‌ گذاشته‌ شده‌ است‌.

دعاوی حقوقی و ادعاها

کامل بودن دعاوی حقوقی و ادعاها (رک: بند9)

ت-17.    دعاوي‌ حقوقي‌ و ادعاهاي مرتبط با‌ واحد تجاری ممكن‌ است‌ آثار بااهميتي‌ برصورتهاي‌ مالي‌ آن‌ داشته‌ باشد و از این رو، ممكن‌ است‌ مستلزم‌ افشا و يا در نظر گرفتن‌ ذخيره‌ در صورتهاي‌ مالي‌ باشد.

ت-18.    علاوه بر روشهای مشخص‌شده در بند 9، سایر روشهای مرتبط، برای مثال، شامل استفاده از اطلاعات کسب‌شده از طریق روشهای ارزیابی خطر انجام شده به عنوان بخشی از فرایند کسب شناخت از واحد تجاری و محیط آن می‌باشد که به حسابرس کمک می‌کند از دعاوی حقوقی و ادعاهای مربوط به واحد تجاری آگاهی پیدا کند.

ت-19.    شواهد حسابرسی کسب‌ شده به منظور تشخیص دعاوی حقوقی و ادعاهایی که ممکن است موجب ایجاد خطر تحریف بااهمیت شود نیز ممکن است شواهد حسابرسی مناسبی در مورد سایر مقاصد، نظیر ارزیابی یا اندازه‌گیری دعاوی حقوقی یا ادعاها فراهم آورد. در استاندارد 540^[7] الزامات و رهنمودهایی در مورد نکات مورد توجه حسابرس در خصوص دعاوی حقوقی و ادعاهای مستلزم براوردهای حسابداری یا موارد افشای مرتبط در صورتهای مالی، ارائه شده است.

بررسی حساب هزینه‌های حقوقی (رک: بند 9-پ)

ت-20.    بسته به شرایط، حسابرس ممکن است در بررسی حساب هزینه‌های حقوقی، رسیدگی به مدارک اولیه مرتبط، نظیر صورتحسابهای هزینه‌های حقوقی را مناسب بداند.

مکاتبه یا مذاکره با وکیل حقوقی برون‌سازمانی واحد تجاری (رک: بندهای 10 و 11)

ت-21.    مکاتبه مستقیم با وکیل حقوقی برون‌سازمانی به حسابرس كمك‌ مي‌كند تا شواهد حسابرسی كافي‌ و مناسب‌ را درباره‌ آگاهي‌ مديران اجرایی‌ از وجود دعاوي‌ حقوقي‌ و ادعاهاي‌ بالقوه بااهميت‌‌ و معقول بودن‌ براورد مديران اجرایی از آثار مالي‌ آنها، شامل‌ هزينه‌هاي‌ مربوط به آن‌، بدست‌ آورد.

ت-22.    در برخی موارد، حسابرس ممکن است درصدد دریافت اطلاعات مستقیم از وکیل حقوقی برون‌سازمانی از طریق کسب تأییدیه باشد. برای این منظور، در درخواست تأییدیه از وکیل حقوقی برون‌سازمانی واحد تجاری خواسته می‌شود تا هرگونه دعوای حقوقی و ادعایی که وی از آن آگاه است را همراه با ارزیابی وی از نتیجه دعاوی حقوقی و ادعاها و براورد آثار مالی آنها شامل هزینه‌های مربوط به آن، به اطلاع حسابرس برساند.

ت-23.    چنانچه دریافت پاسخ مناسب از وکیل حقوقی برون‌سازمانی بعید به نظر برسد، برای مثال، چنانچه مجامع حرفه‌ای ذیربط، وی را از پاسخ به درخواست تأییدیه منع کند، حسابرس می‌تواند در مکاتبه مستقیم، از تأییدیه خاص استفاده کند. برای این منظور، تأییدیه خاص شامل موارد زیر خواهد بود:

الف  ـ  فهرست‌ دعاوي‌ و ادعاها.

ب     ـ  ارزيابي مديران اجرایی از نتيجه‌ دعاوي حقوقی‌ و ادعاهای مشخص شده، در صورت وجود، و براورد آثار مالي‌ آنها، شامل‌ هزینه‌های مربوط به آن.

پ ـ    درخواست‌ از وکيل حقوقي برون‌سازمانی‌ براي تأیید معقول‌ بودن‌ ارزيابيهاي ‌مديران اجرایی‌ و ارائه‌ اطلاعات‌ تکميلي‌ در صورت‌ تشخيص‌ نقص‌ يا نارسايي‌ در آن‌ فهرست.

ت-24.    در برخی شرایط، حسابرس‌ ممكن‌ است‌ ناگزير از مذاكره‌ با وکيل حقوقي برون‌سازمانی واحد تجاری‌ درباره‌ نتايج‌ احتمالي‌ دعاوي‌ حقوقي‌ و ادعاها باشد. چنین شرایطی، برای مثال، در موارد زیر پیش می‌آید:

• حسابرس بر این باور باشد که موضوع متضمن خطر تحریف بااهمیت است.
• موضوع موردنظر پیچیده باشد.
• بین مدیران اجرایی و وکیل حقوقی برون‌سازمانی واحد تجاری اختلاف نظر وجود داشته باشد.
• معمولاً، اينگونه‌ مذاکرات مستلزم کسباجازه از‌ مديران اجرایی‌ واحد تجاری است و با حضور نماينده‌ آنان‌ انجام‌ می‌شود.

ت-25.    طبق استاندارد 700^[8]، حسابرس نباید تاریخ گزارش خود را به تاریخی قبل از تاریخ تکمیل فرایند کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب به عنوان مبناي اظهارنظر حسابرس نسبت به صورتهاي مالی تاریخ‌گذاری کند. شواهد حسابرسی در مورد آخرین وضعیت دعاوی حقوقی و ادعاها تا تاریخ گزارش حسابرس ممکن است با پرس و جو از مدیران اجرایی شامل وکیل حقوقی درون‌سازمانی که مسئول پرداختن به موضوعات مرتبط است، کسب شود. در برخی موارد، حسابرس ممکن است ضروری بداند که اطلاعات به روز را از وکیل حقوقی برون‌سازمانی واحد تجاری کسب کند.

اطلاعات قسمتها (رک: بند 13)

ت-26.    طبق استانداردهای حسابداری مربوط، واحد تجاری ممکن است ملزم یا مجاز به افشای اطلاعات قسمتها در صورتهای مالی باشد. مسئولیت حسابرس در این رابطه، معطوف به ارائه و افشای اطلاعات قسمتها در رابطه با صورتهاي مالي به عنوان يك مجموعه واحد است. بنابراین، حسابرس ملزم به اجرای روشهای حسابرسی برای اظهارنظر نسبت به اطلاعات قسمتها به طور جداگانه نیست.

کسب شناخت از شیوه‌های مورد استفاده مدیران اجرایی (رک: بند13-الف)

ت-27.    بسته به شرایط، نمونه‌هایی از موضوعاتی که ممکن است هنگام کسب شناخت از شیوه‌های مورد استفاده مدیران اجرایی در تعیین اطلاعات قسمتها، مربوط تلقی شود و اینکه آیا چنین شیوه‌هایی به احتمال زیاد منجر به افشای اطلاعات طبق استانداردهای حسابداری مربوط می‌شود یا خیر، به شرح زیر است:

• فروش، نقل و انتقالات و هزینه‌های بین قسمتها و حذف مبالغ بین قسمتها.
• مقایسه بودجه‌ها و سایر نتایج مورد انتظار، برای مثال سود عملیاتی به عنوان درصدی از فروش.
• تخصیص داراییها و هزینه‌ها به قسمتها.
• یکنواختی با دوره‌های مالی قبل، و کفایت افشا در مواردی که رویه‌ها تغییر یافته است.

[1]. استاندارد حسابرسی 600، ” ملاحظات خاص در حسابرسی صورتهاي مالی گروه (شامل کار حسابرسان بخش) (تجدیدنظر شده 1389)“

[2]. استاندارد حسابرسی 620، ”استفاده از نتایج کار کارشناس“

[3]. استاندارد حسابرسی 330، بندهای 22 و 23

[4]. استاندارد حسابرسی 200، ”اهداف کلی حسابرس مستقل و انجام حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی (تجدیدنظر شده 1391)“

[5]. استاندارد حسابرسی 705، بند 13

[6]. استاندارد حسابرسی 505، ”تأییدیه‌های برون‌سازمانی (تجدیدنظر شده 1392)“

[7]. استاندارد حسابرسی 540، ”حسابرسی برآوردهای حسابداری، شامل برآوردهای حسابداری ارزش منصفانه و موارد افشای مرتبط (تجدیدنظر شده 1392)“

[8]. استاندارد حسابرسی 700، ”گزارشگری نسبت به صورتهاي مالي (تجدیدنظر شده 1389)“،  بند 41